การตรวจวินิจฉัยโรคทางกระดูกสันหลังด้วย X-ray, CT, MRI scan

การตรวจวินิจฉัยโรคทางกระดูกสันหลังด้วย X-ray, CT และ MRI scan

ภายหลังจากที่แพทย์ได้การซักประวัติและตรวจร่างกายคนไข้เสร็จเรียบร้อยแล้ว ถ้าคุณหมอคิดว่ายังได้ข้อมูลเพื่อการวินิจฉัยไม่ครบถ้วน ขั้นตอนต่อไปก็จะเป็นการส่งตรวจทางรังสีวินิจฉัย (Imaging) ซึ่งโดยทั่วไปเครื่องมือที่หมอกระดูกสันหลังนิยมส่งตรวจก็ได้แก่ X-ray, CT และ MRI scan วันนี้ผมจะมาเล่าให้ฟังครับว่าแต่ละวิธีมีขั้นตอนและจุดประสงค์ในการทำอย่างไรครับ

X-ray กระดูกสันหลัง

การตรวจ X-ray คงเป็นอะไรที่คุ้นหูทุกคนกันอยู่แล้วนะครับ เพราะเป็นวิธีมาตรฐานที่หมอเกือบทุกแผนกมักจะส่งตรวจกัน

โดยทั่วไปการตรวจ X-ray ของหมอกระดูกสันหลังมีจุดประสงค์เพื่อดูแนวกระดูกนั่นเองครับ โดยในความเป็นจริงแล้วในภาพถ่าย X-ray หนึ่งภาพ สามารถที่จะให้ข้อมูลเราได้มากมายไม่ว่าจะเป็น การเรียงตัวของกระดูก, การแตกหักหรือการยุบตัวของกระดูก, การเสื่อมของหมอนรองกระดูก และความเสียหายของกระดูกที่เกิดจากการติดเชื้อหรือเนื้องอก

อย่างไรก็ตามการตรวจ X-ray ก็มีข้อควรระวังอยู่บ้าง เพราะรังสี X-ray เป็นรังสีที่อาจมีอันตรายต่อร่างกายได้ ถ้าได้รับรังสีไปในปริมาณที่เยอะเกินไป และการตรวจด้วยรังสี X-ray มักจะไม่ทำในผู้ป่วยหญิงที่ตั้งครรภ์เพราะอาจส่งผลกระทบต่อเด็กในท้องได้ (อย่างไรก็ตามในกรณีที่จำเป็นต้องทำ X-ray จริงๆเช่นผู้ป่วยได้รับอุบัติเหตุมีกระดูกหักรุนแรง ก็อาจจำเป็นต้องพิจารณาทำเป็นกรณีๆไป)

ข้อดีของการทำ X-ray ก็คือความเร็วครับ เพราะใช้เวลาทำสั้นมากเพียงเดินเข้าไปในเครื่องและรอเจ้าหน้าที่กดถ่ายภาพ ใช้เวลาไม่ถึง 1 นาทีต่อภาพเท่านั้นเอง
ในส่วนของข้อจำกัดของ X-ray นั้นคือเราจะไม่สามารถบอกเห็นภาพหมอนรองกระดูกและเส้นประสาทได้ เพราะรังสี X-ray จะยิงทะลุผ่านอวัยวะเหล่านี้และทำให้เห็นเป็นเพียงช่องว่างเปล่าๆในภาพ X-ray ครับ

CT กระดูกสันหลัง (Computed tomography scan)

จริงๆแล้วการทำ CT scan ก็เป็นการใช้รังสี X-ray ในการตรวจวินิจฉัยเช่นเดียวกัน แต่เป็นการใช้เครื่องตรวจพิเศษที่จะทำการยิงลำแสง X-ray ออกมาในหลายทิศทางพร้อมๆกัน และใช้เครื่อง Computer ในการประมวลผลเพื่อสร้างออกมาเป็นภาพ 2D และ 3D

การตรวจ CT scan ในแง่ของโรคทางกระดูกสันหลังนั้นมักทำในผู้ป่วยที่คิดว่ามีการแตกหักของกระดูก การติดเชื้อ มีก้อนเนื้องอก และทำเพื่อวางแผนการผ่าตัดในเคสที่แพทย์คิดว่ามีความซับซ้อนในการผ่าตัดสูงกว่าปกติเป็นต้น โดยในปัจจุบันเทคโนโลยี CT scan สมารถสร้างภาพออกมาเป็น 3 มิติได้แล้วนะครับ ซึ่งทำให้แพทย์ทำงานได้ง่ายมากขึ้นทีเดียวครับ

การตรวจ CT scan สามารถทำได้รวดเร็วและใช้เวลาไม่นานอย่างที่หลายคนคิดนะครับ โดยปกติจะใช้เวลาในการอยู่ในเครื่องสแกนไม่เกิน 5-10 นาทีเท่านั้นเอง

ในส่วนข้อควรระวังและข้อจำกัดในการทำ CT scan จะคล้ายกับการตรวจ X-ray เพราะเป็นการใช้คลื่นรังสี X เช่นเดียวกันและใช้ในปริมาณที่มากกว่ามาก รวมทั้งค่าใช้จ่ายในการทำก็สูงกว่า X-ray หลายเท่าตัวครับ

MRI กระดูกสันหลัง (Magnetic resonance imaging)

MRI scan ถือเป็นเทคโนโลยีที่ใหม่ (และแพง) กว่า X-ray และ CT scan โดยเป็นการใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าในการตรวจวินิจฉัย ทำให้ผู้ป่วยไม่ได้ผลกระทบจากรังสี X-ray

จุดประสงค์หลักในการทำ MRI scan ในด้านกระดูกสันหลังนั้น แพทย์มักจะเน้นดูองค์ประกอบหลัก 2 อัน นั่นคือหมอนรองกระดูก และระบบเส้นประสาท เพื่อช่วยในการวินิจฉัยโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท หรือโรคหมอนรองกระดูกเคลื่อนเป็นต้น

ในส่วนข้อควรระวัง หรือข้อห้ามในการทำ MRI scan ก็มีอยู่บ้างนะครับ ด้วยเหตุที่การทำ MRI เป็นการใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าในการตรวจวินิจฉัย ดังนั้นในผู้ป่วยที่เคยผ่าตัดและมีการใส่วัสดุที่เป็นโลหะไว้ในร่างกายต้องแจ้งแพทย์ก่อนการทำ MRI ทุกครั้งครับ เพราะในระหว่างการทำ MRI คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าจากตัวเครื่องอาจทำให้เกิดความร้อนขึ้นที่โลหะ หรืออาจทำให้โลหะที่ฝังอยู่ในร่างกายมีการขยับได้ (ผู้ป่วยที่ต้องระวังเป็นพิเศษคือผู้ป่วยที่เคยผ่าตัดใส่ขดลวด “Stent” ที่สมอง, หัวใจ, หลอดเลือดใหญ่ หรือเคยผ่าตัดดามกระดูกในบริเวณต่างๆ อย่าลืมแจ้งแพทย์ก่อนทำ MRI เสมอนะครับ)

ในบางกรณีการทำ MRI scan อาจจะต้องมีการฉีดสารทึบแสง (Contrast media) เพื่อใช้ในการวินิจฉัยโรคพิเศษบางอย่าง เช่นโรคติดเชื้อและเนื้องอกกระดูกสันหลัง ซึ่งสารทึบแสงนี้อาจทำให้เกิดอาการแพ้ได้ในบางคน ดังนั้นถ้าใครเคยมีประวัติการแพ้สารทึบแสงมาก่อน หรือเคยแพ้อาหารทะเล (สารทึบแสงบางชนิดมีส่วนประกอบของไอโอดีน ซึ่งคล้ายกับสารที่อยู่ในอาหารทะเลบางชนิด) ก็ต้องบอกแพทย์ก่อนการตรวจทุกครั้งเช่นกันนะครับ

ผู้ป่วยหลายคนมักเข้าใจผิดว่า MRI scan เป็นเครื่องมือที่ดีกว่า X-ray หรือ CT scan ในส่วนนี้ผมขอบอกเลยนะครับว่าไม่ได้เป็นความจริงทั้งหมด เพราะว่าจริงๆแล้วการบอกว่าเครื่องมือชนิดไหนดีกว่าชนิดไหน ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ในการส่งตรวจของแพทย์มากกว่าครับ ยกตัวอย่างเช่นคุณหมอต้องการที่จะเน้นดูในส่วนของกระดูก ตรงนี้บอกได้เลยครับว่าการทำ X-ray หรือ CT scan จะให้ภาพที่ชัดเจนกว่าการทำ MRI มาก แต่ถ้าคุณหมอต้องการที่จะเน้นดูหมอนรองกระดูกหรือเส้นประสาท อันนี้ MRI จะให้ภาพที่สมบูรณ์แบบมากกว่าครับ

Reference Pictures